پایگاه تخصصی مهندسی ایمنی و عمران

از آنجا كه جوشكاري به عنوان كارگرم در صنعت از اهميت فوق العاده اي برخوردار بوده وبه لحاظ استفاده از دستگاههاي مختلف كه از برق و گاز براي اين كار استفاده مي نمايند، بايد هم از ايمني دستگاههاي برقي و همچنين از ايمني سيلندرها اطلاعات كافي داشته باشيم.در اين جزوه سعي شده است مواردي را در اين رابطه به اطلاع شما برسانيم.

انواع جوشكاري:

به طور كلي ميتوان به دو روش اين كار را انجام داد :

*        جوشكاري برق

*       جوشكاري گاز

جوشكاري برق:

با استفاده از جريان برق (مستقيم) عمليات جوشكاري انجام ميشود كه به دليل استفاده از جريان برق،  موارد ايمني برق شامل :سالم بودن كابل ها، وجود سيم ارت ، دو شاخه ،در پوش موتور ها در مرحله اول الزامي است .در مرحله بعد استفاده  از وسايل ايمني جوشكاري  شامل :ماسك،عينك، لباس كار ضخيم، دستكش چرمي، كفش ايمني ساق بلند و غيره

نگهداري و مراقبت از كابلهاي جوشكاري :

فرسودگي كابلها در كارگاههاي جوشكاري زياد به چشم مي خورد و علت آن عدم رعايت اصول حفاظتي در كارگاه مي باشد از اين رو نكاتي چند در مورد مراقبت از كابل ها را يادآور مي شويم :

       از تاب خوردن بيش از حد كابل جلوگيري شود .

       از سقوط اجسام روي كابل جدا‏ خودداري شود .

       از تماس قطعات داغ و پاشيده شدن مذاب روي كابل جلوگيري شود.

       حدالمقدور كابل جوشكاري كوتاه و مناسب انتخاب گردد تا علاوه بر افت ولتاژ در اثر طويل بودن ، كابلها كمتر دچار آسيب گردند.

       از عبور وسايل حمل ونقل و كاميون و غيره از روي كابل جدا خودداري شود و در صورت ضرورت كابل از داخل لوله هاي فلزي مناسب ،به گونه اي كه خراشيده نگردد،عبور داده شود.

       پس از پايان كار كابلها به طور منظم جمع آوري و در محل مناسب نگهداري شوند.

جوشكاري با گاز :

بدليل استفاده از گاز نكات زير بايدمورد توجه قرار گيرد:

الف) بازرسي سيلندر ها :

 سالم بودن شير ، عقربه هاي فشار سنج ، شيلنگ ها ، وجود در پوش ، نصب شير يك طرفه بعد از مشعل و روي شيلنگ گاز يا اكسيژن و   flame arrestor، وسايل مخصوص حمل سيلندر، استاندارد بودن محل نگه داري سيلندر ها ، كنترل تاريخ ساخت سيلندر

ب) تفكيك سيلندر ها از يكديگر بر اساس نوع گاز و انبار كردن آنها به طور جداگانه

ج) نحوه صحيح استفاده :

 شامل كنترل فشار استاندارد هر نوع سيلندر در  زمان مصرف  ،  اجتناب از مصرف موادي كه تركيب آنها با گاز موجود حا لت انفجار يا اشتعال  بوجود  مي آورد (به طور مثال مواد چرب با اكسيژن خا لص كه تركيب انفجاري بوجود  مي آورد) نقل و انتقال  صحيح با استفاده از وسايل چرخ دار ،  بستن كليه شيرها پس از اتمام كار .

د)وسايل ايمني لازم :

شامل عينك شيشه رنگي ، دستكش چرمي جوشكاري ، آچار مخصوص باز وبسته نمودن شير آلات كه در زمان استفاده جرقه اي توليد نكند .

 موارد متفرقه:

 1-دستگاه سنگ فرز :

 از اين وسيله در كار هاي مربوط به جوشكاري استفاده زيادي مي شود كه در رابطه با آن رعايت نكات زير الزامي است :

×           كابل برق دستگاه حتماَ دو شاخه داشته باشد .

×           صفحه محافظ و دستگيره نصب شده باشد .

×           در زمان تعويض صفحه سنگ ، حتماَ دوشاخه را از برق در آورده باشيم و به كليد دستگاه اكتفا نكنيم .

×           در زمان كار با دستگاه تا حد امكان آنرا از بدن خود دور نگه داريم .

×           در زمان كار به نوع صفحه سنگ مورد استفاده توجه نماييم ( در نوع 3 ميليمتري امكان شكسته شدن بيشتر است ).

×           تعمير دستگاه فقط توسط افراد متخصص صورت پذيرد تا بتواند پس از تعمير دور آنرا اندازه گيري نمايند .

×           دور سنگ با دور فرز يكسان باشد .

×           از سنگ فرز سيار بصورت ثابت استفاده نكنيد زيرا خطر دزديدن كار وگير كردن آن بين حفاظ وشكستگي سنگ را در بر دارد .

×           قبل از شروع به كار بررسي نماييد كه سنگ فرز ترك نداشته باشد .

×           سنگ مخصوص برش سنگ وموزاييك با نوع مخصوص فلز تفاوت دارد بنابراين براي هر كار از سنگ مخصوص استفاده كنيد .

×           سنگ با ضخامت 6 ميليمتر فقط براي صيقل دادن بايد مورد استفاده قرار گيرد .

2) دستگاه گرم كننده الكترود (oven)

از آنجاييكه اين دستگاهها برقي مي باشند ، رعايت موارد ايمني برق در مورد آنها الزامي است . همچنين به اين امر هم بايد توجه داشت كه به دليل حرارت بالا در زمان خارج كردن الكترود از دستكش چرمي استفاده شود ودرب آن در زمان كار كردن قفل شود .

3) جوشكاري هاي خاص :

          به طور مثال جوشكاري با گازهاي خنثي كه متداولترين آن آرگون مي باشد ، در مورد كار با اين مواد بايد اطلاعت كافي از نوع كار و نيز اثرات احتمالي آن بر روي بدن داشته باشيم تا بتوانيم اقدامات و وسايل لازم را تدارك ببينيم .

4)گازهاي زيان آور :

            گاز هاي حاصل از سوخت وسوز الكترود يا ديگر مواد جوشكاري بخصوص در يك محيط بسته ميتواند بر روي بدن انسان اثرات زيان آوري داشته باشد . بنابراين در زمان جوشكاري در چنين محيط هايي بايد از ماسك تنفسي و تهويه استفاده كرد .

          همچنين در محيط هاي بسته از هواكش هاي مناسب جهت تهويه و خروج گازهاي زيان آور استفاده نمود .

5) عينك هاي محافظ :

          همانطور كه پيش از اين گفته شد يكي از وسايل ايمني ، عينك ميباشد كه مي تواند سهم بسزايي در كاهش حوادث چشمي ايفا نمايد ،زيرا در زمان جوشكاري در اغلب موارد بدليل بي توجهي ، به گل جوش بدون استفاده از عينك محافظ تكانده ميشود كه به دليل داغ بودن اگر به چشم اصابت نمايد ، مي تواند باعث آسيب گردد .

موارد عمومي ايمني درجوشكاري :

1-       مجوز كار معتبر (شامل تست گاز در محفظه هاي بسته وامكان بوجود آمدن اشتعال يا انفجار در محيط )

2-       نصب علائم هشدار دهنده در محل كار

3-       بازرسي منظم از دستگاهها و لوازم با تهيه نمودن چك ليست هاي لازم

4-       جوشكار بايد از طرز كار خود و احتياط هايي كه در مورد خودش و ديگران بايد رعايت كند اطلاع داشته و به اهميت دقت در جوشكاري واقف باشد.

5-       استفاده از وسايل ايمني لازم كه در انواع جوشكاري بايد مورد استفاده قرار گيرند.

6-       در صورتيكه جوشكاري در ارتفاع بيش از 5/1 متر انجام شود بايد پيش بيني هاي لازم براي جلوگيري از سقوط جوشكار در اثر برق گرفتگي يا خطاهاي ديگر بعمل آيد ، اين كار ممكن است بوسيله نرده كشي و يا كمربند ايمني وغيره بعمل آيد.

7-       در موقعي كه جوشكاري متوقف مي شود ، جوشكار بايد كليد اصلي دستگاه را زده و مدار را قطع نمايد.

8-       قبل از جوشكاري بايد وسايل سنگين جوشكاري را كه روي چرخ سوار شده اند كاملا مهار كرد كه بطور اتفاقي شروع به حركت ننمايد.

9-       پس از اتمام جوشكاري وقتي جوشكار محل تازه جوش را رها نمود و در جاي ديگري مشغول جوشكاري ميشود بايد به ترتيب مناسبي آن منطقه را مشخص نمايد كه ساير كارگران با آن برخورد نكرده و نسوزند.

.نكات ايمني مربوط به جلوگيري از حريق :

·               جوشكاري بايد در جايي انجام گيرد كه مصالح آتش گير در آنجا نباشد.

·         وقتي كه از دستگاه جوشكاري سيار استفاده مي شود در هر محل جديد قبل از شروع جوشكاري بايد بازرسي بعمل آيد و خطرات احتمالي ايجاد حريق مورد بررسي قرار گيرد .

·         وقتي كه محل كار مشكوك باشد مسئله بايد كتبا به مقامات صلاحيت دار اطلاع داده شده وكسب تكليف گردد.

·         وقتي جوشكاري در مجاورت مواد آتش گير صورت مي گيرد بايد دقت گردد كه ذرات مذاب و روباره گرم با مواد مزبور تماس پيدا نكند و باعث ايجاد حريق نشود . در صورتي كه دور كردن مواد مزبور از محل جوشكاري ميسر نباشد در موقع جوشكاري بايد روي آنها را با ورقه هاي سيمان و پنبه نسوز يا نظاير آن پوشانيد.

                           ایمنی در جوشکاری(۲) welding safety

ايمني در جوشكاري

منبع: سايت ايمني و بهداشت حرفه اي كانادا (CCOHS)

ترجمه: مرجان شعباني                     ويرايش: ندا ايوبي

فهرست

-  قبل از مطالعه در مورد اين شغل چه چيزهايي بايد بدانيم ؟

-  به طور مشخص يك جوشكار چه كاري را انجام مي دهد ؟

-  چه خطرات ايمني و بهداشتي يك فرد جوشكار را تهديد مي كند ؟

-  آيا جوشكاري در دراز مدت اثرات سوئي بر روي سلامتي جوشكار دارد ؟

-  چه اقدامات پيشگيرانه اي مي توان انجام داد ؟

- روش هاي كار ايمن كه در حين عمليات جوشكاري بايد مد نظر قرار گيرند    شامل چه مواردي است ؟

- چگونه مي توان اطلاعات بيشتري كسب نمود ؟  قبل از مطالعه در مورد اين شغل چه چيزهايي بايد بدانيم ؟

در اين مقاله وظايف و كارهاي عمومي يك جوشكار به طور خلاصه شرح داده شده است . جوشكار ها در گستره وسيعي از محيط هاي كاري مي توانند كار انجام دهند . از آنجايي كه هر محيط كاري مسائل منحصر به فرد خاص خود را دارد ، نمي توان همه خطراتي را كه ممكن است يك جوشكار با آن مواجه شود ،‌ پيش بيني نمود ، از اينرو ، اين مقاله به كارها و وظايف اصلي كه جوشكاران به طور عمومي انجام مي دهند ، مي پردازد .

ëبه طور مشخص يك جوشكار چه كاري را انجام مي دهد ؟

يك جوشكار از تجهيزات و وسايل خاصي براي اتصال يا «جوش» فلزات به يكديگر استفاده مي كند . همچنين مواد و قطعات فلزي را برش و شكل مي دهد . انواع جوشكاري عبارتست از :

-        جوشكاري قوس الكتريكي با الكترود تنگستني

-        جوشكاري قوس الكتريكي با الكترود مصرف شونده

-        جوشكاري قوس الكتريكي با هسته از جنس مواد گداز آور

-        جوشكاري با قوس پلاسما

-        جوشكاري قوس الكتريكي با الكترود دستي

-        جوشكاري مقاومتي

-        جوشكاري زير پودري

در بسياري از حالات فلزات لحيم و پرداخت مي شوند . وسايل برش با شعله و انواع مختلف ماشين آلات شكل دهي به فلزات (‌ مثل برش – صاف كردن و خم كردن ) نيز ممكن است مورد استفاده قرار گيرند .

جوشكاران بايستي بدانند كه چگونه فلز را براي جوشكاري يا برش آماده كنند، كدام روش جوشكاري را به كار برند، چگونه از وسايل خود به طور ايمن استفاده كنند، چگونه از دستورالعمل كار پيروي كنند و چه روشي را براي كنترل كيفيت بكار بندند.

          جوشكاران مي توانند در محل هايي كه سازه هاي فلزي، بويلر، ماشين آلات سنگين، هواپيما و كشتي ساخته مي شود كار كنند. همچنين اين افراد در بسياري از بخش هاي صنعتي نظير خودروسازي – صنايع نفت و گاز – توليدات صنعتي – جنگلباني – معادن – ساختمان و غيره مشغول بكار شوند.

ë چه خطرات ايمني و بهداشتي يك فرد جوشكار را تهديد مي كند؟

اصولاً خطرات در يكي از شش گروه زير طبقه بندي مي شوند.

الف – بيولوژيكي

          به دليل اينكه خطرات بيولوژيكي به محيط كار مربوط مي شود معمولاً جوشكاران را تهديد نمي كند؟

ب - شيميايي

          هنگام جوشكاري فيوم هايي توليد مي شود كه مخلوطي از تركيبات اكسيدهاي فلزي – سيليكات ها و فلوروئيدها مي باشد. فيوم هنگامي توليد مي شود كه يك فلز تا بالاي نقطه جوش خود گرم شود و سپس بخارات آن به شكل ذرات خيلي ريز جامد تبديل گردد. فيوم هاي جوشكاري معمولاً حاوي اكسيدهاي مواد جوشكاري شده و الكترودهاي مورد استفاده مي باشد. اگر فلز پوشش يا رنگ داشته باشد اين مواد در اثر گرما تجزيه شده و به بخشي از فيوم تبديل مي گردد. هنگامي كه در نزديكي اين فيوم ها كار انجام مي شود بايستي ملاحظات خاصي در نظر گرفته شود. جوشكاران اغلب با مواد زير و در اطراف آنها كار مي كنند.

-        مايعات قابل اشتعال و قابل احتراق

-        گازهاي متراكم (تحت فشار)

ج – ارگونومي

          بسياري از آسيب ها و جراحات جوشكاران در نتيجه كشيدگي، دررفتگي ، و يا تغيير شكل عضلات آنها مي باشد. جوشكاران اغلب مجبورند كه:

-        وسايل و مواد سنگين را بردارند يا حركت دهند.

-        به مدت طولاني در موقعيت نامناسب كار كنند.

-        ابزار سنگين جوشكاري را به مدت طولاني در دست نگهدارند.

-        حركت هاي تكراري انجام دهند.

د – فيزيكي

جوشكاران در معرض آسيب هاي زير مي باشند:

-        سرو صدا زياد

-        سرما يا گرماي شديد

قوس و شعله جوشكاري باعث ايجاد و انتشار نورهاي شديد مرئي و اشعه هاي ماوراء بنفش و مادون قرمز مي شود. اشعه هاي گاما يا ايكس نيز توسط دستگاههاي تست و بازرسي و يا ماشين هاي جوشكاري مي تواند ايجاد شود.

هـ - ايمني

جوشكاران اغلب مجبورند كه:

-        در ارتفاعات كار كنند.

-        در فضاهاي محصور كار كنند.

-        در اثر كار ممكن است دچار شوك الكتريكي يا برق گرفتگي شوند.

ديگر خطرات موجود عبارتند از:

-        پرتاب ذرات كه ممكن است وارد چشم يا پوست آنها شود.

-        بريدگي و زخم حاصل از لبه هاي تيز فلزات

-        سوختگي در اثر تماس با سطوح داغ، شعله و جرقه

-    آتش سوزي در اثر جرقه، شعله يا فلزات داغ (اين حالت ها زماني رخ مي دهد كه در هواي محيط، اكسيژن زياد مي شود و بنابراين آتش سوزي راحت تر اتفاق مي افتد) همچنين آتش سوزي ممكن است در اثر نقص عملكرد وسايل باشد. دقت داشته باشيد كه لباسهايي كه آغشته به روغن يا گريس باشند راحت تر مي سوزند. آستين يا شلواري كه تا خورده و بالا زده شده باشد مي تواند جرقه ها را جذب كند و خطر آتش سوزي را افزايش دهد.

و – رواني

          تقاضا براي كار و احتمال بيكاري نيز باعث بروز استرس مي شود. بعلاوه برخي جوشكاران ممكن است مجبور باشند كه در شيفت هاي بيشتر و يا ساعات طولاني تري در يك روز كار كنند كه اين امر بر روي سلامتي آنها اثر منفي دارد.

ëآيا جوشكاري در درازمدت اثرات سوئي بر روي سلامتي جوشكار دارد؟

-    عفونت ناحيه تنفسي در جوشكاران بيشتر از سايرين ديده شده است. به نظر مي رسد كه تحريكات شيميايي حاصل از تماس با فيوم ها عامل بروز عفونت در اين ناحيه باشد.

-        امراض و بيماريهاي ريوي كه در اثر تنفس ذرات معدني يا فلزي ايجاد مي گردند.

-    برخي سرطان ها (مثل كبد – بيني – سينوس ها – معده و شش) سازمان بين المللي تحقيقات سرطان (IARC) فيوم هاي جوشكاري را جزء عوامل سرطان زا قرارداده است.

-        احتمال از دست دادن شنوايي

-        تماس با اشعه ماوراء بنفش موجب بروز بيماريهاي مزمن و آسيب چشم ها و پوست مي گردد.

-        آسيب سيستم عصبي در اثر تماس با فيوم هاي سرب – منگنز و آلومينيوم.

-    بيماريهاي تنفسي ناشي از غلظت بالاي دي اكسيد كربن و ميزان كم اكسيژن (خصوصاً در مناطق داراي تهويه ضعيف)

-    مسموميت مزمن هنگامي كه مواد خاصي در فيوم باشد مثل روي يا كادميوم، بي فنيل هاي پلي كلرينه (ناشي از تجزيه روغن هاي ضد خوردگي) يا مواد حاصل از تجزيه رنگ ها .

(منبع: راهنماي مشاغل – جوشكاري – دايره المعارف ايمني و بهداشت - چاپ چهارم 1998 صفحات 103،34 - 103،33)

ë چه اقدامات پيشگيرانه اي را مي توان انجام داد؟

-        نصب سيستم تهويه موثر هر جا كه امكان پذير باشد.

-    استفاده دائم از وسايل حفاظت فردي، جوشكاران بايستي از عينكي كه آنها را در مقابل اشعه ماوراء بنفش مصون مي دارد استفاده كنند. همچنين بايد گوشي داشته باشند. اگر تهويه موضعي مؤثر يا نصب آن عملي نباشد، بايستي از وسايل مقتضي استفاده نمود. پيش بند و دستكش هاي چرمي نسوز نيز به حفاظت دست ها و لباس ها كمك مي كند.

-        اطمينان از اينكه مواد قابل احتراق و اشتعال دور از محل كار انبار شده اند.

-    داربست ها و نردبانها را بايد قبل از استفاده بازديد و بازرسي نمود. كارگران بايد نحوه جلوگيري از سقوط وسايل و استفاده صحيح آنها را فرا گيرند.

-        آموزش روشهاي بالا رفتن ايمن

-    اگر لازم است كاري در موقعيت نامناسب از نظر ارگونوميكي انجام شود (بطور مثال دست فرد بالاي سطح شانه ها قرار گيرد) بايد زمان استراحت كافي به كارگر داده شود.

ë روش هاي كاري ايمني كه در حين عمليات جوشكاري بايد مدنظر قرار گيرند شامل چه مواردي است؟

جوشكاران لازم است موارد زير را بدانند:

-        اطلاعات عمومي در مورد جوشكاري

-        روش هاي صحيح انتخاب، استفاده و نگهداري وسايل حفاظت فردي

-        روش هاي ورود به فضاهاي محصور

-        روش هاي حفاظت از سقوط

-        چگونگي كار كردن ايمن و استفاده مناسب از مايعات قابل اشتعال و احتراق

-        چگونگي استفاده ايمن از گازهاي متراكم و تحت فشار

-        چگونگي استفاده از تجهيزات انتقال نيرو

-        استفاده ايمن و مناسب از نردبانها ، سكوها و داربست ها

-        روش هاي حمل دستي مواد

همه كارگران بايستي كارهاي زير را انجام دهند :

-        پيروي از WHMIS [1][1][1]MSDS,  [2][2][2]

-        گزارش خطرات

-        روش هاي حفظ نظم و ترتيب محل كار

ë چگونه و از چه منابعي مي توان اطلاعات بيشتري كسب نمود ؟

به علت اينكه در گستره وسيعي از محل هاي كار جوشكاري انجام مي شود و مواد زيادي توسط جوشكاران مورد استفاده قرار مي گيرد نمي توان همه موقعيت ها و موارد را در اين مقاله بررسي نمود .

توجه : اگر در مورد سلامتي سوالي داريد از پزشك خود بپرسيد .

اگر در مورد كارگاه خود سوالي داريد مي توانيد از مراكز زير بپرسيد .

-        كميته حفاظت فني و بهداشت

-        سنديكا يا اتحاديه

-        واحد ايمني

-        سرپرست يا مدير

-        چك و كنترل در آزمايشگاه محل كار

-        بخش دولتي مسئول بهداشت و ايمني