پایگاه تخصصی مهندسی ایمنی و عمران

بیمه باربری

رشته بيمه هاي باربري به عنوان يكي از بخش هاي فني شركت در بر گيرنده رشته هاي بيمه اي حمل كالا، وجوه، كشتي و هواپيما مي باشد. گسترش روز افزون تجارت، دخالت عوامل مختلف در يك فرآيند تجاري باعث آن گرديده كه امروزه نظام تجاري ساز و كار پيچيده و خاص خود را مطالبه نمايد. ورود بيمه گران به اين عرصه در جهت تسهيل و ايجاد اطمينان بيشتر بين طرفين تجاري است. بيمه حمل و نقل كالا يكي از متدهايي است كه صاحبان بنگاه هاي تجاري و تجار به منظور سهولت و گسترش مبادلات تجاري از آن بهره مي جويند. اين بيمه برخوردار از حمايت قانون بيمه، قانون تجارت، آيين نامه هاي شوراي عالي بيمه و عرف جهاني مي باشد و متعهد به ايفاي نقش مؤثر خود در مبادلات تجاري است.
رشته هاي بيمه اي هواپيما و كشتي نيز از جمله بيمه هاي تخصصي مي باشند كه علاوه بر نياز به تخصص و تجربه خاص در اين رشته ها به خاطر وجود پتانسيل خسارات فاجعه بار و نگاه خاص و ويژه افكار عمومي به اتفاقات هوايي و دريايي از اهميت ويژه اي برخوردار مي باشد. لذا حضور فعال توام با دقت نظر و تفكر فني از جمله مواردي است كه همواره مي بايد مد نظر قرار گيرد زيرا همانطور كه جذب بيمه گذاران خاص در اين رشته ها مي تواند بعد تبليغاتي بسيار بالايي براي شركت در بر داشته باشد، از دست دادن هر يك (فارغ از علت آن) نيز به نوبه خود مي تواند داراي پيامد و اثرات ضد تبليغي براي شركت فراهم سازد.

بيمه حمل و نقل كالا
بيمه حمل و نقل كالا بيمه اي است كه به موجب آن بيمه گر در مقابل حق بيمه اي كه از بيمه گذار دريافت مي كند متعهد مي شود در جريان حمل كالا از نقطه اي به نقطه ديگر در نتيجه وقوع خطرهاي موضوع بيمه چنانچه ، كالا تلف شده و يا دچار خسارت شود و يا بيمه گذار در رابطه بااين خطرات هزينه اي متحمل شود، زيان وارده را بپردازد .
بيمه حمل و نقل به صورت شكلي به دو طريق ساده و عمومي (تابع قرارداد كلي) صادر مي گردد:
بيمه حمل و نقل ساده:
بيمه حمل و نقل كالا، بيمه‌اي است كه براي حمل كالاي معيني صادر مي‌شود و در آن مشخصات مورد بيمه از جمله نوع كالا، مقدار و ارزش كالا، طريق و نحوه حمل و موضوعات ديگري كه مبين حقوق و تعهدات طرفين قرارداد مي‌باشد قيد ميگردد. مثلاً شخصي تصميم به حمل مقدار معيني ماشين‌آلات كه نوع و مقدار و مشخصات آن معلوم است از كشوري به كشور ديگر دارد و براي آن درخواست بيمه مي‌كند. در چنين صورتي براي بيمه‌گذار بيمه ‌اي صادر مي‌شود كه در آن كليه مشخصات مربوط به مورد بيمه و وضعيت حمل ذكر مي‌شود. با صدور اين بيمه بيمه‌گذار موظف است حق‌بيمه مربوط را كه در بيمه‌ تعيين شده بپردازد و بيمه‌گر نيز در مقابل متعهد جبران خسارت‌هاي احتمالي وارد به مورد بيمه در جريان حمل از مبدا تا مقصد طبق شرايط بيمه‌ خواهد بود. بنا به آنچه گفته شد لازمه صدور اين نوع بيمه حمل و نقل كالا اين است كه بيمه‌گذار قبلاً از وضعيت مورد بيمه و چگونگي حمل آن اطلاع داشته و اين اطلاعات را در اختيار بيمه‌گر قرار دهد و اين ترتيبي است كه در مورد هر حمل بايد رعايت شود و در صورتيكه بيمه‌گذار مراجعات زيادي داشته باشد و كالاهاي مختلفي را در معرض حمل و نقل قرار دهد براي هر مورد بايد بيمه جداگانه‌اي از بيمه‌گر دريافت نمايد. با صدور يك بيمه ساده بيمه‌گذار ملزم نخواهد بود كالاي مورد بيمه را يكجا حمل كند. حمل به دفعات نيز مجاز است لكن آنچه حائز اهميت مي‌باشد اين است كه ارزش كل مورد بيمه و موضوعات ديگري كه مطرح شد بايد معلوم بوده و در بيمه قيد گردد.
بيمه حمل و نقل عمومي:
در برخي مواقع، صدور بيمه‌‌هاي حمل و نقل ساده (بيمه‌هاي باربري داخلي، خارجي و ترانزيت) بدليل تعداد بالاي تكرار آن مقرون به صرفه نمي‌باشند. به عنوان مثال، شركت واردكننده قطعه خاصي كه ساليانه چندين پارت كالا را وارد كشور مي‌كند، تكميل فرم بيمه‌هاي ساده براي هر بار ورود كالا كاري زمانبر و سخت مي‌باشد. در اين موارد، از بيمه‌‌هاي عمومي كه قراردادي است ميان بيمه‌گر و بيمه‌گذار استفاده مي‌شود. از طرفي مي‌توان مدت اعتبار را از ديگر وجوه تمايز ميان بيمه با قرارداد دانست. بيمه‌ها معمولاً يكساله مي‌باشند ولي براي قرارداد محدوديت زماني وجود ندارد.
بيمه حمل و نقل كالا عمومي يك قرارداد كلي است كه بين بيمه‌گر و بيمه‌گذار منعقد مي‌گردد و در آن شرايط اصلي بيمه و رئوس كلي حقوق و تعهدات طرفين معين مي‌شود. لكن مشخصات محمولات و نحوه حمل آنها زماني به اطلاع بيمه‌گر مي‌رسد كه بيمه‌گذار اقدام به حمل كالا مي‌نمايد. با صدور چنين قراردادهايي كليه حمل و نقل‌هايي كه بيمه‌گذار در آينده انجام مي‌دهد تحت پوشش بيمه قرار مي‌گيرد مشروط به اينكه بيمه‌گذار مشخصات و نحوه حمل كالا و وسيله حمل، مبدا و مقصد و بطور كلي آنچه كه در بيمه‌نامه پيش‌بيني نشده و احتياج به تصريح دارد قبل از حمل به اطلاع بيمه‌گر برساند تا بيمه‌گر نسبت به صدور گواهي بيمه اقدام نمايد. بديهي است اين اطلاعات مي‌بايست قبل از شروع حمل به اطلاع بيمه‌گر برسد مگر اينكه ترتيب ديگري در قرارداد مورد توافق قرار گرفته باشد.
قرارداد بيمه حمل و نقل كالا را مي‌توان به 2 دسته تقسيم‌بندي نمود:
عمومي: در اين نوع قراردادها، پوشش و سرمايه مورد بيمه مشخص نمي‌باشد. در اين حالت، گواهي بيمه صادر مي‌گردد.
غير عمومي: در اين نوع قراردادها، پوشش و سرمايه مورد بيمه مشخص مي‌باشد. در اينصورت نيازي به صدور گواهي بيمه نمي‌باشد ولي مي‌بايست گواهي حمل به ازاي هربار حمل كالا صادر نمود.
بيمه حمل و نقل كالا بر اساس طريقه حمل، محدوده جغرافيايي و پوشش هاي بيمه اي قابليت تقسيم بندي به شرح ذيل را دارد:

بر اساس طربقه حمل: طبق اين روش بيمه حمل و نقل كالا به طرق زميني، هوايي، دريايي و تركيبي تقسيم مي شود كه در بيمه حمل و نقل به روش هاي دريايي حمل بر شناورهاي كوچك و حمل بر كشتي هاي طبقه بندي شده از ديگر تقسيمات اين نوع بيمه مي باشد كه هر كدام نرخ و شرايط خود را دارد.
بر اساس محدوده جغرافيايي: بر اساس اين نظربيه بيمه حمل و نقل كالا به داخلي، وارداتي، صادراتي و ترانزيت تقسيم مي شود. در بيمه حمل و نقل داخلي به دو متد و رويه عمل مي گردد. بيمه حمل و نقل داخلي با خطرات محدود (آتش سوزي - حادثه و سرقت كلي) و با خطرات اضافي (تمام خطر)
بر اساس پوشش هاي بيمه اي: بيمه حمل و نقل كالا بر اساس پوشش هاي A, B,C و Total Loss تقسيم بندي مي شود.
بيمه Total Loss عملاً در دنيا منسوخ شده و لذا براي حفظ جايگاه والاي بيمه گذاران و حفظ حقوق مشتريان از ارائه اين بيمه حتي الامكان اجتناب مي شود زيرا چنانچه قسمت اعظم كالا در جريان حمل از بين رفته و فقط قسمت اندك باقي بماند بيمه گر تعهدي نسبت به جبران خسارت ندارد و اساساً اين نوع بيمه  به بيمه  تشريفاتي يا بيمه گمرگي شهرت داشته و در زماني كه كالاي صادراتي براساس تصويب نامه هيات وزيران در ايران بيمه مي شد رايج گرديد. لذا در بيمه ايران بر همين اساس بخشنامه شماره 87/80063 مورخ 17/06/87 توسط مديريت بيمه هاي باربري صادر و شبكه فروش را به عدم صدور و يا در صورت درخواست بيمه گذار، با اطلاع رساني كامل دعوت نمود.
رشته بيمه حمل و نقل كالا مشتمل بر 8 زيررشته مي‌باشد كه عبارتند از:
بيمه حمل و نقل كالا داخلي (عمومي)
كالايي كه توسط اشخاص حقيقي يا حقوقي در داخل كشور از شهري به شهر ديگر جابجا مي‌شوند، تحت عنوان بيمه‌هاي داخلي تحت پوشش بيمه قرار مي‌گيرند.
بيمه حمل و نقل كالا وارداتي (عمومي)
كالاهايي كه بنا به مصالح مملكتي و نيازهاي اقتصادي كشور از خارج وارد كشور مي‌گردند، تحت عنوان بيمه‌هاي وارداتي تحت پوشش بيمه‌اي قرار مي‌گيرند.
قرارداد بيمه حمل و نقل كالا صادراتي(عمومي)
كالاهايي كه توسط صادركنندگان جهت عرضه در بازار جهاني به خارج از كشور ارسال مي‌گردد، تحت عنوان بيمه‌‌هاي صادراتي تحت پوشش بيمه‌اي قرار مي‌گيرند.
بيمه حمل و نقل كالا ترانزيت(عمومي)
قراردادهاي بيمه حمل و نقل كالا ترانزيت (عمومي) قرارداد بيمه‌اي مي‌باشند كه براي بيمه نمودن كالايي كه از كشوري خارجي حركت كرده و به كشور خارجي ديگري مي‌روند استفاده مي‌شود. قراردادهاي بيمه حمل و نقل كالا ترانزيت را مي‌توان به 2 دسته زير تقسيم‌بندي نمود:
عبوري: كالا لزوماً‌ از مرز ايران گذر كند.
غيرعبوري: كالا از مرز ايران گذر نكند.
بيمه حمل و نقل كالا داخلي (ساده)
كالايي كه توسط اشخاص حقيقي يا حقوقي در داخل كشور از شهري به شهر ديگر جابجا مي‌شوند، تحت عنوان بيمه‌‌هاي داخلي تحت پوشش بيمه قرار مي‌گيرند.
بيمه حمل و نقل كالا وارداتي(ساده)
كالاهايي كه بنا به مصالح مملكتي و نيازهاي اقتصادي كشور از خارج وارد كشور مي‌گردند، تحت عنوان بيمه‌هاي وارداتي تحت پوشش بيمه‌اي قرار مي‌گيرند.
بيمه حمل و نقل كالا صادراتي(ساده)
كالاهايي كه توسط صادركنندگان جهت عرضه در بازار جهاني به خارج از كشور ارسال مي‌گردد، تحت عنوان بيمه هاي صادراتي تحت پوشش بيمه‌اي قرار مي‌گيرند.
بيمه حمل و نقل كالا ترانزيت(ساده)
بيمه هاي حمل و نقل ساده ترانزيت بيمه‌نامه‌اي مي‌باشند كه براي بيمه نمودن كالايي كه از كشوري خارجي حركت كرده و به كشور خارجي ديگري مي‌روند استفاده مي‌شود.
قراردادهاي بيمه حمل و نقل كالا ترانزيت را مي‌توان به 2 دسته زير تقسيم‌بندي نمود:
عبوري: كالا لزوماً‌ از مرز ايران گذر كند.
غيرعبوري: كالا از مرز ايران گذر نكند.
بيمه هواپيما
در يك تعريف كلي كلمه "هواپيما" به مجموعه اي از قطعات و تجهيزات گفته مي شود كه پس از نصب در كنار يكديگر امكان انجام عمليات پرواز را مهيا مي نمايد . هواپيما ها به دو دسته بندي كلي تقسيم مي گردند:
سبك وفوق سبك (كه اغلب جهت مقاصد تفريحي ، آموزشي ، تبليغي مورد استفاده قرار مي گيرند)
سنگين و فوق سنگين(كه اغلب جهت جابجايي بار ومسافر مورد استفاده قرار مي گيرند)

بيمه ايران پوششهاي مورد نياز بيمه گزاران را در قبال ريسكهاي مربوط به فعاليت هاي مالكيت ، بهره برداري ، تعمير ونگهداري و يا فروش آن را ارائه مي نمايد
رشته ها و زير رشته هاي بيمه اي بخش هوايي به شرح ذيل است:

بيمه بدنه هواپيما و هليكوپتر(HULL)
اين بيمه پوشش هاي زير را دربر مي گيرد :
آسيب‌ديدگي هواپيما بر اثر وقوع خطرات مشمول بيمه
هزينه مربوط به فرود اضطراري هواپيما
هزينه‌هاي امداد و نجات هواپيما
هزينه‌هاي پاكسازي باند فرودگاه
هزينه حمل و نقل و تعمير و تعويض قطعات آسيب‌ديده
بيمه فرانشيز بدنه هواپيما و هلي كوپتر
بيمه فوق پوشش هزينه مربوط به فرانشيز بيمه‌ بدنه را دربر مي گيرد .
بيمه جنگ بدنه هواپيما و هلي كوپتر(Hull War)
اين بيمه بخشي از خسارات ناشي از جنگ و اقدامات تروريستي را تحت پوشش قرار مي دهد.
بيمه خسارات كلي هواپيما و هلي كوپتر(Total Loss)
بيمه فوق پوشش تسويه حساب بدنه هواپيما در مواقعي كه خسارت بصورت كلي حادث مي‌گردد و كل هواپيما از بين رفته باشد را دربر مي گيرد .
بيمه تجهيزات فرودگاهي (Ground Handling Equipment)
بيمه تجهيزات فرودگاهي پوشش بيمه بدنه كليه تجهيزات فرودگاهي و ماشين آلات فرودگاهي در برابر حادثه را دربر مي گيرد .
بيمه تجهيزات ولوازم يدكي شركتهاي هواپيمايي(Spar Parts)
اين بيمه پوششهاي زير را دربر مي گيرد :
موتور هواپيما
قطعات لوازم يدكي (شامل لوازم يدكي و موتورهاي يدكي حمل شده)
دستگاه‌هاي زميني بكار رفته در رابطه با هواپيما
تجهيزات موجود در كار كارگاهها
دستگاه‌هاي لازم جهت جابجايي زميني
دستگاه‌هاي كامپيوتري
سيستم‌هاي شبيه‌ساز
دستگاه‌هاي الكتريكي، مكانيكي حفاظتي در برابر آتش
اقلام تجاري و موادغذايي
بيمه مسئوليت قانوني شركت هواپيمايي در قبال مسافر
اين بيمه پوشش صدمات بدني ناشي از حادثه وارد به مسافرين را دربر مي گيرد.
بيمه مسئوليت قانوني بار همراه مسافرين(Baggage)
بيمه فوق پوشش خسارت وارد به بار همراه مسافران را دربر مي گيرد.
بيمه مسئوليت قانوني شخص ثالث (Third Party Legal Liability)
بيمه مذكور پوشش خسارت به اشخاص ثالث ناشي از برخورد هواپيما و يا سقوط اشخاص يا اشيا را دربر مي گيرد .
بيمه مسئوليت قانوني كالاي حمل شده توسط هواپيما(Cargo)
اين بيمه پوشش خسارت وارد به كالاكه با صدور بارنامه توسط هواپيما حمل مي‌گردد را دربر مي گيرد .
بيمه مسئوليت ناشي از جنگ(War Liability)
بيمه فوق پوشش خسارات مالي و جاني ناشي از جنگ و عمليات جنگي به اشخاص ثالث را دربر مي گيرد .
بيمه مسئوليت عمومي
بيمه مسئوليت عمومي پوشش غرامت ناشي از صدمات بدني و يا فقدان و يا خسارت به اموال ايجاد شده از كار و فعاليت بيمه‌گذار به عنوان متصدي حمل و نقل را دربر مي گيرد .
بيمه مسئوليت توليد(Product Liability)
اين بيمه پوشش صدمات جاني يا آسيب‌هاي مالي وارد به توليدات ساخته شده در هنگامي كه از مالكيت يا تحت كنترل بيمه‌گذار خارج گرديده است را دربر مي گيرد .
بيمه مسئوليت خدمات زميني
اين بيمه پوشش هاي زيز را دربر مي گيرد :
كنترل ترافيك هوايي- آشيانه
جابجايي مسافر و بار
تامين سوخت و غذا
تجهيزات و نگاهداري هواپيما
يدك كشيدن هواپيما
آتش‌نشاني و امداد فرودگاهي
بيمه حوادث سرنشين
بيمه حوادث سرنشين پوشش صدمات بدني ناشي از حادثه وارد به مسافرين كه منجر به فوت و يا نقص عضو دائم گردد را دربر مي گيرد .
بيمه  از دست دادن گواهي پرواز خلبانان
اين بيمه پوشش تامين خسارات منافع مالي وارد به خلبانان، كمك خلبانان و مهندسين پرواز در صورت ازدست دادن گواهينامه پروازي بطور دائم يا موقت را دربر مي گيرد .
بيمه تجهيزات ولوازم يدكي شركتهاي هواپيمايي
بيمه تجهيزات و لوازم يدكي شركت هاي هواپيمايي به منظور بيمه كردن انواع تجهيزات مربوط به بدنه هواپيما شامل موتور(در هنگامي كه بر روي هواپيما نصب نباشد)،قطعات يدكي دستگاه هاي زميني و تجهيزات در كارگاه ها در هنگامي كه در انبار بوده و يا در حال حمل و نقل باشند مورد استفاده قرار مي گيرد.
بيمه پول
بيمه پول يكي ديگر از رشته‌هاي بيمه‌اي زيرمجموعه گروه بيمه باربري مي‌باشد كه در آن انواع وجوه نقد شامل انواع پول رايج (اسكناس، مسكوكات) و ارز و وجوه غيرنقد شامل انواع چك، سفته، تمبر، اوراق قرضه و مشاركت، شمش و سكه‌هاي طلا و نقره تحت پوشش بيمه قرار مي‌گيرد.
بيمه پول مشتمل بر 2 زيررشته مي‌باشد كه عبارتند از:
بيمه وجوه و مسكوكات (درراه)
بانك‌ها، موسسات و شركت‌ها جهت انتقال پول از دفاتر خود به بانك‌ها و واحدهاي تابعه و يا بالعكس و يا مقصدهاي مختلف در داخل شهرها و بين شهرها در سراسر كشور در قبال خطرات مختلف نظير آتش‌سوزي، انفجار و دزدي مسلحانه و غيرمسلحانه احتياج به بيمه وجوه در راه دارند.
در اين نوع بيمه، بيمه‌گذار متعهد مي‌گردد كه كليه نقل و انتقالات پول را قبل و يا بلافاصله بعد از حمل سريعاً به اطلاع بيمه‌گر برساند و طي اين اعلاميه مبدا، مقصد، مقدار پول نقل مكان يافته را قيد نمايد و بيمه‌گر طبق اطلاعيه‌هاي ارسالي و براساس مقدار واقعي مجموع پول‌هاي نقل مكان يافته با صدور گواهي حمل مراتب را تائيد مي‌نمايد.
نرخ حق‌بيمه وجوه انتقالي با توجه به ميزان وجوه، دفعات حمل، مسافت و محدوده جغرافيايي و با در نظر گرفتن كليه شرايط ايمني (اتومبيل مخصوص و افراد مسلح) و پيش‌بيني آن در قرارداد تعيين مي‌گردد.
بيمه وجوه و مسكوكات در صندوق
بانك‌ها، موسسات و شركت‌ها موجودي نقدي خويش اعم از وجه نقد و اوراق بهادار و مسكوكات را در تمام مدت شبانه‌روز در مقابل خطرات و حوادث ناشي از دزدي مسلحانه يا غيرمسلحانه (با شكستن حرز) تصرف، قهر و تهديد، آتش‌سوزي، انفجار، سيل، زلزله، شورش اعتصاب و اغتشاش در محدوده جغرافيايي كشور بيمه مي‌نمايد.
نرخ حق‌بيمه وجوه در صندوق با توجه به ميزان وجوه و ارزش اوراق بهادار و مسكوكات، نوع صندوق و محل استقرار آن از نظر منطقه جغرافيايي و نحوه حفاظت از صندوق (تعداد نگهبانان و محافظين ساختمان) تعيين مي‌گردد.
بيمه كشتي
حمل و نقل دريايي نسبت به ساير شيوه‌هاي حمل و نقل از قدمت بسيار بيشتري برخوردار بوده و به لحاظ حجم و مقدار كالاي جابجا شده نيز داراي بيشترين سهم مي‌باشد؛ به گونه‌اي كه حسب آخرين آمار موجود حدود 90 درصد كالاها در تجارت بين‌المللي از طريق دريا حمل مي‌گردد كه اين خود بيانگر اهميت بسزايي است كه بيمه‌هاي در ميان ساير رشته‌هاي بيمه‌اي دارد.
اين رشته مشتمل بر 3زيررشته مي‌باشد كه عبارتند از:
بيمه مسئوليت سازندگان شناورها
اين نوع بيمه مسئوليت سازندگان كشتي‌ها را تحت پوشش قرار مي‌دهد و كاربرد آن براي حوضچه‌هاي تعميراتي ويا كارخانجات ساخت شناورها مي‌باشد.
بيمه بدنه و ماشين آلات كشتي(بيمه H&M)
بيمه بدنه و ماشين‌آلات شناورها بر اساس كلوزهاي طراحي شده توسط انستيتو بيمه‌گران لندن ارائه مي‌گردد. كلوزهاي مذكور كاملاً استاندارد بوده و در تمامي موسسات بيمه‌اي معتبر دنيا مورد استفاده قرار مي‌گيرند.
بيمه مسئوليت در برابر اشخاص ثالث(كشتي و شناور)
علاوه بر خطراتي كه بدنه و ماشين‌آلات را تهديد مي‌كند صاحبان شناورها به واسطه نوع فعاليت خويش مسئول حفظ سلامت كاركنان و وسايل آنها و محمولات مورد حمل نيز مي‌باشند. به منظور جلوگيري از ضرر مالكان و براي ايجاد اطمينان در سفرهاي دريايي كلوپ‌هايي تاسيس شده‌اند كه به كلوپ‌هاي (پي اند آي) معروف مي‌باشند كه در سطح جهان داراي فعاليت بسيار گسترده‌اي بوده و خساراتي را كه ناشي از مسئوليت مالكان مي‌باشد را پوشش مي‌دهند.